„Nowy wspaniały świat” Aldous Huxley

Utopia nie istnieje. Państwo wiecznej szczęśliwości, bez smutków i zmartwień, bez zastanawiania się nad przemijaniem – nie istnieje. Radość w utopii to tylko złudna iluzja budowana latami na fałszywym poczuciu wolności, równości, sprawiedliwości. Najsłynniejsza poza platońską jest koncepcja Tomasza Morusa, którą czytałam i której treść mnie przeraziła. Tak samo jako Rok 1984 George'a Orwella i całkiem niedawno Nowy wspaniały świat Aldousa Huxleya.

Te dwie ostatnie powieści łączy motyw nie utopii, a antyutopii, bo to, co przedstawiają, jest przerażającą, ohydną wizją ludzkiej przyszłości w fałszywej szczęśliwości. Nowy wspaniały świat to świat okropny, pozbawiony emocji i uczuć, pozbawiony jakiejkolwiek prywatności czy indywidualności, sztuczny, modyfikowany i programowany od podstaw, a wśród warunkowanych od dziecka ludzi jest on – ostatni człowiek, którego los i warunki, w jakich się znalazł, nieustannie przywodzą mi na myśl historię o Diogenesie z Synopy chodzącego z zapaloną latarnią po mieście, twierdząc, że „szuka człowieka”.

O, co za widok! Tyle cudnych istot! Piękna jest ludzkość! O nowy, wspaniały, świat, w którym żyją tacy ludzie!

(William Szekspir, Burza, przeł. Stanisław Barańczak)

Ciekawym wątkiem dotyczącym powieści Huxleya jest oskarżenie o plagiat dwóch polskich powieści – sprawa dość kontrowersyjna i po dziś dzień niewyjaśniona, mimo podobieństwa między trzema tekstami. Polecam zainteresować się tą sprawą, bo jest naprawdę intrygująca.

Wizja świata Huxleya mnie obrzydziła – co w żadnym stopniu nie znaczy, że odbieram tę powieść negatywnie, wręcz przeciwnie: wstrząsnęła mną i pozostawiła w stuporze. To ten typ książki, którą należy poznać samemu i zastanowić się nad tym, co przekazuje, a Huxley, tak jak Orwell, ma do przekazania wiele. Idea stojąca za fabułą jest wyraźnie wskazana, nie ma problemu ze zrozumieniem, przed czym nas ostrzega; jednak wydaje mi się, że nie jest to powieść na tyle zręcznie operująca szokiem, by tak jak Rok 1984 Orwella sprawiła, by zakończenie wryło się w umysł na wiele, wiele lat.